|
Abstract
|
از نظر ملاصدرا روح وجود ازلی دارد، و نفس از تلاقی روح و ماده نشأت گرفته است . نفس زاییدة تن است که با حرکت جوهری ماده بوجود آمده و در راستای همان حرکت ذاتی تکامل یافته و به اوج تجرد خود می رسد و با مرگ بدن، از آن جدا و رها می شود. ارتباط میان نفس و بدن بصورت ملازمت است، همچون ماده و صورت، بطوریکه هر یک نیازمند دیگری است. نفس انسانی از لحاظ حدوث و تصرف مادی است و از حیث بقا و تعقل روحانی است. انسان بحسب مراحل تکاملی خود در واقع سه انسان است : «انسان حسی » ، «انسان نفسی »، و دیگری انسان عقلی. از نظر ملاصدرا بدن انسان در نفس و نفس در عقل است. به این معنا که وجود انسانی جامع و مشتمل بر سه مرتبه اساسی است: جسمانی, نفسانی و عقلی. نفس ابتدا جنبه بدنی دارد و بر اساس حرکت جوهری و تکامل نفس ، نفس جنبه روحی و عقلی پیدا می کند. نفس گرچه همراه با تکوّن بدن موجود می شود و باصطلاح «جسمانیه الحدوث» است ولی بمحض قوام گرفتن، عهده دار حفظ و رشد و تکامل بدن می گردد. بنابراین بدن تابع نفس است. اما نفس در راستای تکامل خود با بدن همراهی کرده و از آن بعنوان ابزار استفاده می کند. ملاصدرا برخلاف نظر زیست شناسان، که مرگ را معلول تباهی بدن می دانند، با اشاره به دو نوع مرگ طبیعی و اخترامی، مرگ را رهایی روح از حصار تن به سبب استکمال و عدم احتیاجش به بدن دانسته است. او می گوید: همین نفس و بدن دنیوی بعینه در قیامت محشور می شود. با این تفاوت که بدن اخروی بسیط, نورانی و دراک بالفعل است که با نفس متحد بوده و به بقای نفس باقی است.
|