|
چکیده
|
یکی از مهم ترین مباحث در متافیزیک، فلسفه زبان و منطق نظریه های مربوط به ذات گرایی است. به طور ساده می توان گفت ذات گرایان معتقدند که خصوصیات و ویژگی های اشیا در مرتبه ای برابر با هم نمی باشند و برخی از این خصوصیات ذاتی و مابقی عرضی هستند. یکی از مسائل مهم در این موضع و جایگاه تبیین و توصیف مفهوم ذاتی است . (Yablo, 1998, p. 417)
برای نمونه برتراند راسل در بخش متافیزیک ارسطو در تاریخ فلسفه غرب می گوید"... ذات، به نظر من، مفهوم آشفته ای است که توانایی پذیرفتن دقت و روشنی ندارد" (راسل ،1395 ،ص .234). اما برای پیش برد بحث باید به تعریفی هر چند ناتمام از این مفهوم قانع شد. لذا در بخش منطق ارسطویی کتاب خود ذات را چنین تعریف می کند"[ ذات] آن خواص آن چیز [ است] که آن چیز نمی تواند بی از دست دادن آن خواص خود را تغییر دهد" (راسل ، 1395،ص .277).در مرحله بعد می توان ذات گرایی را که در مقاله ای از کواین(Quine, 1966, pp. 173-4) یافت می شود شرح داد: " این آموزه که بعضی از صفات یک چیز(کاملا مستقل از زبانی که به این چیز اشاره شده است) ممکن است ذاتی این شیء باشد و دیگرصفات عرضی آن هستند". به عبارتی اگر آن را به زبان منطقی نشان دهیم خواهیم داشت (∃x)(□Fx ∧ Gx ∧ ∼□Gx) .
برای حداقل بعضی از گزاره نماهای .Gx , Fx
در سنت فلسفه اسلامی، ابن سینا را می توان نام برد که به تمایز ذاتی و عرضی قائل است. ابن سینا ذاتی را صفتی می داند که شیء در ذاتش به آن متصف می گردد؛ مانند حرارت و یبوست برای آتش، اما عرضی صفتی است که شیء بعد از قوام ذاتش بدان متصف می گردد؛ مانند سیاهی و سفیدی برای انسان(ابن سینا،1980 م، ص2).
ابن سینا ابتدا چهار شرط برای ذاتیات ذکر کرده است که عبارتند از: 1- ذاتیات شی ء علتی مجزا از علت آن شی ء ندارند و به جعل جداگانه نیازمند نیستند، بلکه همراه با جعل شی ء، جعل می شوند؛ 2- با تصور ذات، تصور می شوند؛3- بیّن الثبوتند و حمل آن ها بر موضوع خود، نیاز به دلیل ندارد؛ 4- اختلاف و تخلف نمی پذیرند؛ یعنی، ممکن نیست که ذات (موصوف) محقق باشد ولی فاقد ذاتی باشد.
سه شرط نخست مخصوص ذاتیات است، اما اعراض لازم (لوازم) در شرط چهارم با ذاتیات شریکند. شرط تخلف ناپذیری که در مورد ذاتی ذکر شده است، در مورد لوازم و یا اعراض لازم نیز صادق است(ابن سینا، 1364، ص 11). ابن سینا برای هر شیء ذاتی قائل است که آن را
|