|
چکیده
|
مشهور است که ابن سینا برای اثبات وجود واجبالوجود سه برهان علیت، حرکت و وجوب و امکان را اقامه کرده است. با اندک تأملی روشن میشود که هیچکدام از براهین مزبور، برهان ابتکاری ابن سینا نیستند و این سه برهان در آثار ارسطو، کندی و فارابی بهوضوح مطرح شدهاند؛ لذا برهان ابتکاری ابن سینا در اثبات وجود واجبالوجود،
برهانی است که لازمۀ نظام فلسفی اوست؛ یعنی برهان مبتنی بر تحلیل عقلی «وجود» ،که میتوان آن را «برهان سینوی» یا «برهان ابن سینایی» نامید. ابن سینا با تحلیل عقلی وجود، بهمثابۀ حقیقت معقول، وجود واجب و صفات و افعال واجب را اثبات میکند. حال آنکه در براهین سهگانۀ یادشده با پیشفرض وجود ممکن، به اثبات واجب پرداخته میشود. در این مقاله با استدلالها و شواهدی نشان میدهیم که برهان اصلی و ابتکاری ابن سینا بر نظریۀ او دربارۀ وجود مبتنی است. وجود در اندیشۀ ابن سینا حقیقتی متافیزیکی و پیشینی است .تأمل در نظریۀ ابن سینا دربارۀ وجود، روشن میکند که برهان وی از جنس برهان وجودی آنسلم و دکارت نیست و در معرض انتقادات کانت قرار نمیگیرد. با این مبنا، ابن سینا اولین ارائهدهندۀ برهان وجودی است که ضمن تقدم بر فلاسفهای چون آنسلم، تفاوت بارزی نیز با آنها دارد
|