مشخصات پژوهش

عنوان	حکمت بدن در دین مصر باستان
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	حکمت بدن، دین ابتدایی، مصر باستان، انسان شناسی دینی
چکیده	انسان همواره با دغدغه های وجود شناختی مواجه بوده است و در این میان ظاهراً عمیق ترین درد او، «درد جاودانگی» است (اونامونو 1360: 79). یکی از مسایل ذوابعادی که از یک طرف با همین عطش بی مرگی و از طرف دیگر با سایر دغدغه های وجودی انسان پیوندی اندام-وار دارد، بحث دربارۀ «ماهیّت»، «خاستگاه»، «فایده یا علت وجودی»، «لطایف یا ساحت های باطنی» و «مشخصه های خاص» کالبد جسمانی است که می توان آن را ذیل عنوان «حکمت بدن» یا «فلسفۀ بدن» مورد طرح و واکاوی قرار داد. در پاسخ به این پرسش که انسان از ابتدا اساساً چرا به بدن توجه کرده و فهم آن را پیشۀ خود ساخته است، احتمالاً بتوان فرض کرد که برای انسان نخستین موضوع قابل مشاهده و بررسی حین خودآگاهی، خودیابی، خودشناسی و نهایتاً یافتن پاسخ مفید به دغدغه های وجودی، کالبد جسمانی یا بدن بوده است. با این حال، می دانیم که دربارۀ مسایل حکمت بدن، در طول تاریخ تفکر بشری، طیف وسیعی از اندیشه ها، از جادو و خرافه گرفته تا علم و دین، مطرح شده اند. در حوزۀ فرهنگ های باستانی، انتساب معنای دینی به بدن و نیز توجه به هویت، کارکردها، مراتب و مشخصات آن به عنوان راهکاری نسبتاً عینی جهت تأمین شرایط لازم برای تحقق سعادت موقت یا پایدار، بیش از همه در دین اسرارآمیز مصر باستان (3100ق.م-300 ق.م) به چشم می خورد که حکمت ذوابعاد و ابتدایی آن، ملغمه ای از اندیشه های جادویی، خرافی، دینی و حتی علمی را شامل می شود. بررسی انسان شناسی دینی مصریان باستان برای فهم حکمت بدن نزد ایشان، بسیار سودمند و بلکه ضروری است. درحالی که کانون اصلی توجه این دین، جاودانگی و سایر مباحث فرجام شناختی است، بدن انسان در اینجا به لحاظ خاستگاه و ماهیت، هم فراطبیعی و هم مقدس تصور می شود؛ چنانکه در این دین، جسم انسان از طرفی ثمرۀ نیروی جادوییِ ایزدی به نام «هِکا» (Heka) فرض می شود (Mark 2017) و از طرف دیگر در اساطیر آفرینشی هلیوپولیتی، هرموپولیسی و ممفیسی، خلق جسم و روح آدمی به ایزدان رَع، پِتاح و خِنوم نسبت داده می شود. تعابیر اساطیری از جمله اینکه «انسان از اشک خدای رَع آفریده شد»، «پتاح انسان را از خاک آفرید و ایزدان را از طلا» (Pinch 2002: 67-68) و «خِنوم با هنر کوزه گری انسان و خدایان را خلق کرد» (ویو، 1375: 69) با تاکیدی چشمگیر بر قداست بدن به عنوان فعل مستقیم لاهوتی، تلویحاً قداست و الوهیّت جسم و
پژوهشگران	فرشته خدمتی (دانشجو)، سجاد دهقان زاده (استاد راهنما)، مظاهر احمدتوبی (استاد مشاور)