مشخصات پژوهش

عنوان	جایگاه غفلت، عادت و نسیان در نظام فکری ابوحامد غزالی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	ابوحامد غزالی، غفلت، عادت، نسیان، خداشناسی، خود شناسی، سیر و سلوک
چکیده	در نظام فکری ابوحامد محمّد غزالی (450- 505)، مباحث خداشناسی و خود شناسی از اهمیت خاصی برخوردار است. وی با تکیه بر مطالعات گسترده و تفکر آفاقی و انفسی، در رابطه با خداشناسی به معیار و موازینی رسید که سه مرحلة شناخت تجربی، یقینی و عینی از اتحاد با خود را دریافت و از آن با عنوان «اسلوب حدس باطنی» یاد نمود؛ او ابزار خدا شناسی را کشف باطنی، یقیین شخصی و حدس می-داند، زیرا روح انسان در نظر وی، شعله ای از نور خداوند است (غزالی1362: مقدمه،14). بنا برنظر غزالی در بحث شناخت، برای به دست آوردن یک حقیقت واحد، سالک باید از دو روش استفاده کند. اول از طریق تمرکز و جدیت در تحصیل همراه با تزکیة نفس؛ دوم، ریاضت و مجاهدت در همه حال همراه او باشد (Wilkinson2015:29-43). شریف ترین علم ها در اندیشة غزالی، معرفت به حق تعالی، پیامبران، کتب آسمانی، فرشتگان مقرب الهی، و همچنین یافتن راهی است که شناخت این موارد را میسر سازد (غزالی بی تا: ج89،1). ابوحامد غزالی نیز همانند عارفان دیگر معتقد است که خودشناسی و معرفت به نفس، مقدمه معرفت به خداوند است (غزالی1383: ج14،1). اندیشۀ خود شناسی غزالی، در راستای ایجاد دیدگاه خداشناسی است؛ او انسان را به دو نیمة کالبد ظاهر (تن) و معنای باطن (روح، نفس، جان و دل)، تقسیم می کند؛ نیمة نخست را به چشم سر، و نیمة دیگر را با چشم دل و معرفت درونی، می توان دریافت. بنابر نظر غزالی، حقیقت انسان، جان اوست؛ چرا که تن همواره تابع آن است (غزالی1383: ج15،1). غفلت، عادت و نسیان از جمله مفاهیم مهمی هستندکه در نظام فکری غزالی با مباحث خداشناسی، خودشناسی، سیر و سلوک و عرفان عملی، ارتباط دارند. ابوحامد غزالی معنای غفلت و بی خبری را، نادانی می داند، و معتقد است شخص غافل همانند کسی است که همراه قافله ای باشد و در مسیر راه، بخوابد و اگر قافله از آنجا برود و کسی او را بیدار نکند، هلاک می شود (غزالی1383: ج2، 286). او غفلت را به دو بخش غفلت ممدوح و مذموم تقسیم کرده است که با بحث معرفت به حق، ارتباط دارد: 1- غفلت ممدوح در نظام فکری غزالی، در واقع بیان لطفی از الطاف الهی به بندگان است، چرا که خائفانِ حق، از خوف پروردگار خود در حال جان دادن هستند و دقایقی غفلت از باری تعالی، جان را در کالبدشان حفظ می کند و این رحمتی از جانب خداوند است (غزالی بی تا: ج12، 55). غزالی غفلت ممدوح را حائلی بین اه
پژوهشگران	مریم السادات عارف کشفی (دانشجو)، سمیه خادمی (استاد راهنما)، مظاهر احمدتوبی (استاد مشاور)