|
چکیده
|
فخر رازی، از تأثیرگذارترین شخصیت های جهان اسلام است که آثار وی به ویژه در زمینه تفسیر قرآن و کلام اشعری، تألیفات فلسفی و شرح های انتقادی وی بر آثار ابن سینا همواره مورد توجه پژوهشگران مطالعات اسلامی بوده است. با وجود اهمیت والای وی، اطلاعات مورد وثوق زیادی درباره زندگی اش وجود ندارد. مقاله حاضر با گردآوری جامع و تحلیل دقیق تاریخی جزئیات زندگی وی، به روشن سازی زوایای پنهانی از زندگی فخر، سفرهای متعدد او و اوضاع سیاسی-اجتماعی ایران در قرن ششم و هفتم هجری می پردازد. دورانی که حضور و فعالیت و رقابت حکومت های محلی گوناگون از قبیل خاندان بنو معزا، خوارزمشاهیان، غوریان و قراختاییان، آن را به نقطه عطفی تبدیل کرده و فخر رازی از حمایت همه این خاندانهای رقیب برخوردار می شود که فرضیه گریفل آن است که این برخورداری نیز خود حاصل رقابت آنها در جذب فخر رازی است؛ تنعم وی رشک برادرش را برمی انگیزد و به شایعه سازی علیه فخر می پردازد و لذا تشخیص حقایق از میان خیل شایعات دشوار می نماید. او زندگی در شهرها و ایالت های مختلف از آذربایجان در غرب ایران گرفته تا سمرقند و بامیان و خوارزم و ماوراء النهر را تجربه می کند. آثار مختلفی را تألیف میکند که این مقاله با رویکرد تاریخی، فرایند پختگی و کمال آنها و حیات فکری او را نشان می دهد. به جدال و مناظره با معتزله و به ویژه کرامیه می پردازد و کرامیه هرات چنان سر عناد و دشمنی با او دارند که از بیمشان، فخر رازی پس از مرگش به طور مخفیانه به خاک سپرده می شود.
|