مشخصات پژوهش

عنوان	مدخلی بر الهیات تصویری فارابی (تبیین جایگاه معرفتشناختی تصویر و تخیل در فهم و تبیین وحی و پیامدهای فلسفی و منطقی آن)
نوع پژوهش	مقاله ارائه شده
کلیدواژه‌ها	فارابی، الهیات تصویری، تخیل، وحی گزاره ای، صدق، معرفتشناسی، معنا.
چکیده	حوۀ پیوند ساحت متعالی با جهان مادی و به ویژه انسان همواره از موضوعات مهم فلسفۀ دین بوده که با مسائل مختلف وجودشناختی، معرفتشناختی و کالمی درهم آمیخته است. در الهیات مشائیان مسلمان، نظر به تعالی صرف واجبالوجود و تجرد محض عقول دهگانه، چیستی و امکان وحی، تجربۀ مجردات وجودی محض و درک پیامشان، به مسئلۀ مهمی تبدیل شد و تبیین این مفاهیم، در این ساختار فکری بر اساس تلقی متعارف سنتی که وحی را شامل ساختاری گفتاری، خطابی و زبانی میانگاشت، میسر نبود. از اینرو فیلسوفان اسالمی، قرائتهای دیگری از وحی را آغاز کردند. ابونصر فارابی نخستین بار از قوۀ تخیل در این راستا سخن می گوید که در فهم، تبیین و تصویرسازی حقایق عقلی محض است. تصویر در این الهیات نه فقط نقشی زبانی بلکه جایگاهی معرفت شناختی، تفسیری و هرمنوتیکی دارد و همین در نظریات مختلف او از جمله دیدگاه ابتکاری اش دربارۀ «وحی گزاره ای« نقشی محوری ایفا میکند. وحی به فرایندی تبدیل میگردد که پیامبر با برخورداری از قوۀ تخیل قوی دارای نقشی فعال در آن دارد. به این ترتیب، الهیات، از مفاهیم صرف انتزاعی خارج شده و به موطن تصاویر و تمثیلها مبدل میگردد. دیدگاه فارابی توسط فالسفۀ دیگری از جمله ابنسینا و حتی عارفانی چون ابنعربی پرورش یافت و دیدگاه عموم فیلسوفان را به در دوران معاصر مورد توجه و بازآفرینی ً سوی قرائت دیگری از وحی و الهیات سوق داد که مجددا نواندیشان دینی قرار گرفت. این دیدگاه گرچه عاری از بسیاری از چالشهای کالمی دیرین است و درک مناسب تری از متون مقدس در جهان مدرن علممحور میدهد؛ اما با چالشهای دیگری همراه است. پژوهش حاضر پس از تبیین مفاهیم الهیات تصویری و جایگاه استعاره و تصویر در آن، وحی گزاره ای و جایگاه معرفت شناختی تخیل در آن، به این مسائل میپردازد که با فرض الهیات تصویری، فهم مخاطب/مخاطبان از تصویر و متون تصویری چگونه خواهد بود؟ آیا »فهم« متن مقدس و در نتیجه »معنا«ی آن توأم با سیالیت و میزان درک مخاطب خواهد بود و نمیتوان توقع ایستایی و معیاری ثابت برای معنا داشت؟ چالش دیگر، صدق، داللت و بازنمایی متون مقدس بر مبنای الهیات تصویری است که در این مقاله بررسی خواهد شد.
پژوهشگران	سیده زهرا حسینی (نفر اول)