مشخصات پژوهش

عنوان	تحلیل گفتمان انتقادی زندان در دو زیست‎جهان کالسیک و مدرن؛ با تکیه برحبسیّه‎های مسعود سعد، فرّخی یزدی و محمّدتقی بهار
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	حبسیّه، گفتمان، زندان، مسعود سعد، فرخی یزدی، محمد تقی بهار
چکیده	حبسیّه، شعری است که شاعر در زندان، واکنش‎های حسّی، روحی و معرفت‎شناختی خود را با تخیّلی که درگیر مفهوم تهدید آمیز حبس است در زبانی ویژه بازنمایی می‎کند. مکانمندی زندان هم شاعر را به بدن و ذهن تهدید شده معطوف می‎کند و هم معرفتی را می‎سازد که «زندان» در آن یک «ابر نشانه» است. گفتمان زندان با نسبتی که شاعر با جامعه و «امر اجتماع» دارد، ساخته می‎شود. از این رو، در تبیین شعر حبسیّۀ جهان پیشامدرن که تأییدگر قدرت‎های اجتماعی و سیاسی حاکم است و حبسیّه‎های معاصر که علیه قدرت و در بافتی از ادبیات مقاومت بازنمایی شده است، دو گفتمان زندان را پدید می‎آورد. این مقاله می‎کوشد با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و با توجّه به آرای لاکلا و موقه دو گفتمان «سنّتی» و «مدرن» زندان را با تکیه بر شعر مسعود سعد و حبسیّه‏ های دو شاعر معاصر فرخی یزدی و بهار بررسی کند تا چرخش‎های گفتمانی آن آشکار گردد. در گفتمان حبسیّه‎سرایی سنّتی، تقدیر گرایی «گره‏‎گاه» این گفتمان است. عناصری که در این گفتمان مفصل بندی شده‎اند، جدا از اینکه زیست‎جهان شاعر را بازنمایی می‏‎کنند، به مثابۀ ساختاری نمادین، پیوند ارزش‏‎ها و کنش‏‎های اجتماعی را با قدرت منتشر در جامعه نشان می‎دهند. اما در حبسیّه‎‏های مدرن، گفتمان زندان به مثابۀ «اعتراض سیاسی» است؛ بنا بر این، «گره‎گاه» اعتراض سیاسی، عناصری چون قانون، آزادی، مبارزه و مشروطه را تقسیم‎بندی می‎‏کند؛ در این وضعیّت گفتمان زندان علیه نظم سیاسی موجود قرار می‎گیرد تا بتواند در مقابل ساختارهای متصلّب قدرت، مقاومت و نظم سیاسی آزادتری را پیشنهاد کند.
پژوهشگران	هما رفیعی مقدم کاسانی (نفر اول)، رحمان مشتاق مهر (نفر دوم)