مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی رابطه اخلاق و معاد از منظر علامه طباطبایی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	اخلاق ، معاد ، علامه طباطبایی، رابطه اخلاق و معاد
چکیده	ساحت اخلاق چه در حوزه عمل و چه از حیث نظری و معرفتی، یکی از مباحث دیرین تاریخ فلسفه است. و در باب آن از جهات مختلف، سخنان و آرای مختلفی ارائه شده است و مکاتبی چون اخلاق وظیفه، اخلاق مبتنی بر نتیجه و اخلاق فضیلت در این باب شکل گرفته است ( .....). سخنان و آرای علامه طباطبائی در این باب پیچیده و قابل توجه است. ایشان از یک طرف خوب و بد اخلاقی و تشخیص فضایل و رذایل را فطری دانسته و فطرت آدمی را بستر و خاستگاه اخلاق و دین معرفی می کنند (طباطبائی،1373، ج5، ص198؛ همان، ج6، ص113؛ همان، ج16، ص67)؛ از طرف دیگر تحقق این اخلاق را به نتیجه آن موکول می نمایند و به صراحت می نویسند: "ملاک کار نیک و بد همان اثر حاصل از آن برای انسان است و بر آن اساس، کارها، خوب یا بد نامیده می شوند و بر آن اساس، آدمی محاسبه و دارای پاداش یا عقاب می شود؛ نه براساس متن عمل خارجی که تنها نوعی از حرکت است" ( 1372، ج16، ص83). ایشان در یک نگاه کلان، ظرف اصلی تحقق نتایج اعمال را نیز همان جهان آخرت دانسته و معاد مشتمل بر پاداش و جزا را ضامن بی بدیل دین و اخلاق قلمداد می کند. برخی تعابیر او در این زمینه چنین است: " المعاد هو الغرض من الخلقه" (1372، ج14، ص283). " لایقوم دین علی ساق الا بمعاد" (1372، ج5،ص263). بنابراین از نظر ایشان، ایمان به آخرت و اذعان به حساب و جزا، تنها اصلی است که انسان را از ارتکاب اعمال بد باز می دارد و او را ملازم طریق سعادت می کند و "هیچ یک از معارف اصلی حتی توحیدی که همه اصل ها بدان منتهی می شود، ایران را ندارد" ( 1372، ج12، ص296). پس بدون محاسبه و جزا "فیکون الشرع لغوا و الامر و النهی سدی لا اثر لهما" ( 1372، ج14، ص153). افزون بر رابطه فوق میان اخلاق و معاد، یک رابطه دیگری میان آن دو مطرح است و آن تحقق سنخ معاد برای هر فردی متناسب با اعمال دنیوی اوست. از نظر علامه طباطبائی حقیقت و مسمای اعمال به تدریج هویت آدمی را تشکیل می دهد و با حضور یا تجسم خود سنخ معاد آدمی را تشکیل می دهد. بنابراین می توان گفت که معاد هم علت غایی برای انجام کارهای نیک و اجتناب از کارهای زشت است و هم عینیت و تحقق و نتیجه اعمال اخلاقی است! تحلیل این رابطه دو سویه، موضوعی است که این پایان نامه آن را انجام خواهد داد
پژوهشگران	مریم اشرفی قبچاق (دانشجو)، منصور ایمانپور (استاد راهنما)، سهراب حقیقت (استاد مشاور)