|
عنوان
|
تحلیل تعالیم عبودیت در صحیفه سجادیه بر اساس شرح ریاض السالکین و کاربرد آن در چالش های اخلاقی و تربیتی جامعه معاصر
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
ادعیه مأثوره، امام زین العابدین، سید علیخان مدنی شیرازی، بندگی، عرفان دعایی
|
|
چکیده
|
عبودیت از ماده عبد به معنای بندگی می باشد (ابن فارس، 1404ق، ج4، ص 205 ). راغب عبودیت را به معنای «اظهار ذلیل بودن عبد در مقابل معبود» ( راغب اصفهانی، 1412ق، ص 542) بیان می کند. سید علی خان مقام عبودیت را اشرف مقامات بعد از رسالت بیان می کند (ر.ک: مدنی شیرازی، 1409ق، ج2، ص 245). این مفهوم از مفاهیم اساسی در اندیشه اسلامی و به ویژه در آموزه های اهل بیت (علیهم السلام) هستند که در شریعت اسلامی، نقش کلیدی در ارتباط انسان با خداوند و سعادت فردی و اجتماعی ایفا می کنند. این مفاهیم تنها به انجام اعمال عبادی مانند نماز و روزه محدود نمی شوند، بلکه جنبه های عمیق تری از کمال انسانی، اخلاق اسلامی، تربیت نفس و اصلاح جامعه را در بر دارند(ر.ک: مدنی شیرازی، 1409ق، ج2، ص 245). در این میان، صحیفه سجادیه، که مجموعه ای از دعاهای امام زین العابدین (علیه السلام) است، به عنوان یک گنجینه معنوی و اخلاقی، نمونه ای بی بدیل از تعالیم عبودیت و عبادت را به تصویر کشیده است( مظفر، 1419ق، ج2، صص 447-443). این صحیفه نه تنها در سطح فردی به تربیت روح و اصلاح نفس انسان ها پرداخته، بلکه در سطح اجتماعی نیز با تأکید بر مفاهیمی همچون مسئولیت پذیری، اخلاق، و تعاملات انسانی، به توسعه یک جامعه اخلاقی و الهی اشاره دارد. امام سجاد (علیه السلام) در دعاهای خود عبودیت را در ابعاد مختلفی مانند عبودیت عمومی (رابطه انسان با خداوند در سطوح مختلف)، عبودیت خاصه (رابطه ویژه انسان با پروردگار) و عبودیت خاصه خاصه (رابطه خاص و ویژه ای که تنها برخی از سالکان به آن دست می یابند) معرفی می کند( ر.ک: مدنی شیرازی، 1409ق، ج3، ص 367). این ابعاد مختلف نشان دهنده سیر و سلوک معنوی و تربیتی انسان از مرحله ابتدایی تا رسیدن به کمال هستند. در صحیفه سجادیه، عبودیت تنها یک مفهوم فردی نیست، بلکه به عنوان عاملی اجتماعی و تربیتی نیز مطرح می شود که نه تنها انسان را به خداوند نزدیک می کند، بلکه او را به اصلاح و رشد اخلاقی، تربیت فضائل اخلاقی مانند تواضع، صداقت، اخلاص و صبر می پردازد و در مقابل رذایل اخلاقی همچون غرور، خودخواهی، و تکبر می ایستد(ر.ک: مدنی شیرازی، 1409ق، ج5، ص 32).
در این راستا، شرح « ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین» اثر سید علی خان مدنی شیرازی (1120- 1052 ق) به عنوان یک منبع تفسیر جامع و عرفانی( امینی، 1416ق، ج 11، ص 457)، ت
|
|
پژوهشگران
|
امید اسماعیل قاسم قاسم (دانشجو)، سجاد محمدفام (استاد راهنمای اول)، صمد عبداللهی عابد (استاد مشاور)
|