مشخصات پژوهش

عنوان	اصل برائت عقلی و شرعی در فقه امامیه و شافعیه
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	حدیث رفع، قبح عقاب بلابیان، شبهات حکمیه، شبهات موضوعیه
چکیده	در منظومه فکر اسلامی، کلیه قواعد و اصول حول محور اراده خداوند شکل گرفته و تفکر حاکم بر آن، خدامحورانه است. اصل برائت به عنوان یکی از محوری ترین اصول در فقه اسلام، که ریشه در این جهان بینی دارد، از چهارده قرن پیش مورد توجه عالمان اسلامی بوده است (رحمدل، 1385، ص 108). این اصل، بیانگر آن است که «ذمه انسان از تکلیف، بری است» و نقش اساسی آن، تعیین وظیفه عملی مکلف در هنگام شک در حکم واقعی است. به عبارت روشن تر، هرگاه مکلف به دلیل نبود دلیل، اجمال در دلیل یا تعارض ادله، در حرمت یا وجوب چیزی دچار تردید شود و پس از جست وجو، دلیل معتبری نیابد، علمای اصول به موجب این اصل، به برائت ذمه و عدم تکلیف وی حکم می کنند (مشکینی، 1374، ص 14). برای نمونه، اگر در حکم شرعی مصرف دخانیات شک کنیم و دلیل قطعی بر حرمت یا حلیت آن نیابیم، با استناد به این اصل می گوییم: «اصل، برائت است». بنابراین، قلمرو اجرای اصل برائت در فقه اسلامی، «شک در اصل تکلیف» است، بدون اینکه حالت سابقه قابل ملاحظه ای برای آن تکلیف وجود داشته باشد و حکمی که در این شرایط جاری می شود، «برائت» نامیده می شود. چنانچه این اصل با شرایط خود به درستی اعمال گردد، هیچ عقاب و مجازاتی متوجه مکلف نخواهد بود، حتی اگر بعداً خلاف آن ثابت شود. اثر مستقیم این اصل، «نفی عقاب» و «نفی تکلیف» است و مکلف در انجام عمل مشکوک، مجاز شمرده می شود.
پژوهشگران	حیدر هاشم عونی کوره موسی (دانشجو)، رضا دهقان نژاد (استاد راهنمای اول)، شفیع عباسی اصل (استاد مشاور)