مشخصات پژوهش

عنوان	رابطه قواعد فقهی حاکم بر اولاد با اصل عدالت
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	احکام اولاد، قاعده عدالت، حسن و قبح عقلی، حضانت کودک، حق کودک بر شیر مادر
چکیده	یکی از دستورات مهم خداوند عادل به بشر رعایت عدالت در عرصه های مختلف زندگی از جمله رعایت عدالت در خانه، خانواده (نساء،3 و 129) و زندگی اجتماعی (نحل،90) است و هدف از ارسال رسل، انزال کتب و صحف آسمانی برقراری عدالت در جامعه و زندگی عادلانه معرفی کرده است. (حدید، 25) بنابراین بدون تردید تشریع و قانونگذاری خداوند بر مبنای عدالت می باشد. از این روی برخی از صاحب نظران اصل عدالت را به عنوان یک اصل پیش فقهی یا فرا فقهی معرفی نموده اند. (محقق داماد، 1397، ص188 و203) «و برخی نیز آن را از مقیاس های اسلام شمرده و اصل عدالت را در سلسله علل احکام دانسته اند، نه در سلسله معلولات؛ به این معنا که آنچه عدل است دین گفته است.» (مطهری، 1378، ص202) بنابراین از نظر ایشان اصل عدالت در طول قواعد فقهی است نه در عرض آنها، لذا ضمن اینکه «انکار آن را موجب عدم رشد فلسفه اجتماعى و فقه متناسب با این اصول دانسته است.» مى گوید: «اگر حریت و آزادى فکر وجود داشت،... اگر بر شیعه مصیبت اخبارى گرى نرسیده بود و فقه ما نیز بر مبناى اصل عدالت بنا شده بود، دیگر دچار تضادها و بن بست هاى کنونى و رکود تفکر اجتماعى نمى شدیم». (مطهری، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، ص22 و 170؛ به نقل از محقق داماد، 1397ش، ص202-203) گفتنی است عدالت، از مفاهیم پسادینی نیست بلکه از مفاهیم پیشین دینی است، «منشأ تقسیم متفکران جهان اسلام به عدلیه و اشاعره نیز از همین جاست. براین اساس علمای عدلیه مفاهیم حسن، قبح، عدل و ظلم را از مفاهیم پیشین دینی دانسته و معتقد بودند شارع مقدس به «حَسَن» و «عدل» امر می کند، و از قبیح و ظلم نیز نهی می کند برخلاف اشاعره که معتقد بودند: «الحسن ما حسّنه الشارع و القبیح ما قبّحه الشارع». (علیدوست،1393، ص6). این تقسیم بندی خودش را در فقه نیز نشان داده است و فقیهان اسلام را به دو گروه تقسیم کرده است: فقیهانی که به عدالت و ظلم به عنوان دو نهاد کلان اثر گذار در استنباط نگاه می کنند و فقیهانی که با بسند بر نصوص مبین حکم-فارغ از فهم عدل و ظلم-به استنباط می پردازند». (علیدوست، 1393، ص6)
پژوهشگران	لیلا هاشمی (دانشجو)، رضا دهقان نژاد (استاد راهنما)، محمدعلی محب الرحمان (استاد مشاور)