مشخصات پژوهش

عنوان	پیمایش ملی ابعاد مختلف تغییرات خانواده در جامعه معاصر ایران با تاکید بر جوانان
نوع پژوهش	طرح پژوهشی خاتمه یافته
کلیدواژه‌ها	تغییرات خانواده، نوسازی، جوانان، ایران
چکیده	خانواده ایرانی در مواجهه با تحولات سریع مدرنیته، جهانی شدن، و تغییر هنجارهای اجتماعی، با چالش های ساختاری، کارکردی، و ارزشی عمیقی روبه رو شده است. این پژوهش با رویکرد ترکیبی (کیفی-کمی) و تمرکز بر نقش جوانان به عنوان کنشگران اصلی تغییر، به تحلیل ابعاد این دگرگونی ها پرداخته است. داده ها از طریق مرور سیستماتیک 196 مقاله، مصاحبه با 65 نفر (متخصصان و جوانان)، و پیمایشی با حجم نمونه 4061 نفر در 15 شهر ایران گردآوری شده است. • تحولات ساختاری و کارکردی: خانواده ایرانی از الگوی سنتی (مردسالاری، پیوندهای خانوادگی قوی) به سمت اشکال مدرن (خانوارهای تک والد، هم زیستی بدون ازدواج) در حال گذار است. کاهش بعد خانوار (میانگین 3.85 نفر)، تأخیر در ازدواج (میانگین سن زنان 22.29 و مردان 25.37 سال)، و کاهش نرخ فرزندآوری (میانگین 1.19 فرزند) از نشانه های این تغییرات است. عوامل اقتصادی نظیر تورم، بیکاری، و هزینه مسکن، همراه با افزایش تحصیلات و اشتغال زنان، به تأخیر در تشکیل خانواده و کاهش تمایل به فرزندآوری منجر شده است. مناطق کمتر توسعه یافته (مانند زاهدان) همچنان ساختارهای سنتی تری دارند، در حالی که کلانشهرها (مانند تهران) شاهد الگوهای مدرن تر هستند. • تحولات ارزشی و نگرشی: جوانان با چالش هنجارهای سنتی (احترام به ریش سفیدان، ازدواج فامیلی) و گرایش به فردگرایی، برابری جنسیتی، و آزادی شخصی، محرک اصلی تغییرات ارزشی هستند. کاهش تقدس ازدواج، پذیرش روابط پیش از ازدواج (34.1 درصد نمونه ها)، و سکولاریزه شدن آیین های خانوادگی از پیامدهای این تحولات است. زنان، با وجود حفظ برخی ارزش های سنتی (مانند نامگذاری مذهبی فرزندان)، خواستار مشارکت بیشتر در تصمیم گیری ها هستند، در حالی که مردان به دلیل فشارهای اقتصادی، ازدواج را به تأخیر می اندازند. • تغییرات در روابط و تعاملات: خانواده ها با کاهش انسجام عاطفی، افزایش طلاق عاطفی، و تعارضات نسلی مواجهند. 32 درصد جوانان کیفیت گفتگو در خانواده را پایین ارزیابی کرده اند و موضوعاتی مانند سبک زندگی و معاشرت، به ویژه در کلانشهرها، باعث تنش بین نسل ها شده است. همزمان، 67 درصد به حفظ صله رحم پایبندند، اما تعاملات مجازی جایگزین بخشی از ارتباطات فیزیکی شده است. تصمیم گیری در خانواده ها نیز در حال گذار از الگوی مردانه به مشارکتی است، هرچند این روند تحت تأثیر تحصیلات، قوم
پژوهشگران	صمد رسول زاده اقدم (نفر اول)